Bir önceki yazıda Halil İbrahim Üçer’in editörlüğünde İLEM tarafından hazırlanın ve Konya Büyükşehir Belediyesi’in bastırdığı 3 ciltlik İslam Düşünce Atlası adlı hacimli ve kaliteli kitaptan söz etmiştim.
İslam Düşünce Atlası, düşünce tarihimizi şu safhalar içerisinde ele alır:
1) Klasik Dönem (7-11. asırlar)
2) Yenilenme Dönemi (12-16. asırlar)
3) Muhasebe Dönemi (17-18. asırlar)
4) Arayışlar Dönemi (19-20. asırlar).
Kitapta ezber bozan bakışa dikkati çekmek istiyorum. Genel geçer tasnife göre “gerileme” olarak ele alınan zamanlara burada farklı bakılır. Şöyle ki: Yenilenme Dönemi, on iki ile on altıncı yüzyıllar arasını kaplayan, Erken ve Geç diye evrelere ayrılmış. Daha önce ‘gerileme dönemi’ olarak değerlendirilen bu devir yeni bir bakışla ele alınır. Muhasebe Dönemi 17 ve 18. asırları kapsar. Arayışlar Dönemi on dokuzuncu yüzyıldan günümüze uzanan dilimidir.
TÜRK DÖNEMLERİ
İslam kültürü ve düşüncesi bütün Müslüman milletlerin ortak eseridir. Bunlar arasında Türklerin önemli bir yeri vardır. Bununla birlikte Batıda ve Arap dünyasındaki çalışmalarda, İslam tarihindeki Türk dönemleri kültür bakımından görmezden gelinir. Bu, kısmen kasıt eseri ise de asıl sebep bilgisizliktir. Sonuçta Anadolu Selçukluları ve uzun Osmanlı asırları kültür ve düşünce yönünden yok sayılır.
Sözünü ettiğimiz Atlas bu boşluğu doldurmasıyla da önem taşır. Her cildin başında birleştirilmiş 4 sayfalık grafikte, 14 asırlık zaman dilimi içindeki tarihi hadiseleri, bilginleri, , mimari eserleri topluca görmek mümkün oluyor. Mesela İbni Arabi, Mevlana, Hacı Bayram, Abdülkadir Meraği karşımıza çıkar. Fuzuli ile Piri Reis’in aynı tarihlerde yaşadığını görürsünüz.
Değerli fikir adamı Dağıstanlı Haydar Bammat’ın Fransızca yazdığı Visages de l’Islam adlı kitabı Bahadır Dülger tarafından İslamiyet’in Mânevî ve Kültürel Değerleri adıyla Türkçeye çevrilmişti (1963). İslam Düşünce Atlası’nı karıştırırken meseleleri ele alış tarzı bakımından o kitabı hatırladım.
KÜLTÜR COĞRAFYASI
İslam’ın kültür coğrafyası siyasi sınırları aşan büyük bir alanı içine alır. Eser, İbn Arabi’yi Mürsiye’den Malatya’ya, Ali Kuşçuyu Semerkant’tan İstanbul’a, Mevlânâ’yı Belh’ten Konya’ya, Sühreverdî’yi Halep’ten Diyarbakır’a taşıyan canlı coğrafyanın gerçek bir resmini yansıtır. Kitabının sanatkârane tasarımı ve görsel değeri yüksek olup seyirlik bir görünümü vardır. Farklı renkte kağıtlar kullanılarak kolay okunmasına dikkat edilmiştir.
Bu haliyle İslam Düşünce Atlası, Türk-İslam kültür ve düşünce tarihi hakkında etraflıca ve toplu bilgi edinmek isteyen herkesin kütüphanesinde bulunması gerekir. Ayrıca islamdusunceatlasi.org sitesinden dijital ortamda bakılabilir.
Başta editör olmak üzere maddeleri yazan çok sayıda bilim adamına, kaliteli bir şekilde basımını sağlayan Konya Büyükşehir Belediyesi’ne ve kitabı bana emaneten gönderip ısrarla tanıtmamı isteyen Mustafa Tahralı’ya teşekkürler. Eser internet kitapçılarından istenebilir.
Bir yanıt bırakın